भारताची चांद्रयान-3 चंद्र मोहीम
भारताची चांद्रयान-3 चंद्र मोहीम 14 जुलै 2023 रोजी सतीश धवन अंतराळ केंद्रातून LVM3-M4 रॉकेटवर यशस्वीरित्या प्रक्षेपित करण्यात आली. हे मिशन चांद्रयान-2 चे फॉलो-ऑन आहे, ज्याने 2019 मध्ये चंद्रावर यशस्वीपणे परिभ्रमण केले आणि सॉफ्ट-लँड केले. चांद्रयान-3 चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर सॉफ्ट-लँड करण्यासाठी आणि प्रदेशाचा शोध घेण्यासाठी रोव्हर तैनात करण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे.
चांद्रयान-3 अंतराळ यानामध्ये तीन मॉड्यूल आहेत: एक लँडर, एक रोव्हर आणि एक प्रोपल्शन मॉड्यूल. लँडर चंद्राच्या पृष्ठभागावर सॉफ्ट-लँड करेल आणि रोव्हर लँडरमधून तैनात करेल आणि आसपासच्या परिसराचा शोध घेईल. प्रोपल्शन मॉड्यूल लँडर आणि रोव्हरला चंद्राच्या कक्षेत घेऊन जाईल आणि नंतर पृथ्वीवर परत येण्यासाठी त्यांच्यापासून वेगळे होईल.
चांद्रयान-३ मिशनमध्ये सहा वैज्ञानिक पेलोड आहेत, ज्यात खालील गोष्टींचा समावेश आहे:
टेरेन मॅपिंग कॅमेरा-2 (TMC-2): हा पेलोड उच्च रिझोल्यूशनमध्ये चंद्राच्या पृष्ठभागाचे मॅप करेल.
ऑर्बिटर हाय रिझोल्यूशन कॅमेरा (OHRC): हा पेलोड चंद्राची उच्च रिझोल्यूशनमध्ये प्रतिमा करेल.
लुनर इम्पॅक्ट प्रोब (LIP): हा पेलोड चंद्राच्या पृष्ठभागावर परिणाम करेल आणि परिणामी विवराचा अभ्यास करेल.
चांद्रयान-३ लँडर कॅमेरा (CL3): हा पेलोड लँडरमधून चंद्राच्या पृष्ठभागाची प्रतिमा करेल.
चांद्रयान-३ रोव्हर कॅमेरा (CR3): हा पेलोड रोव्हरमधून चंद्राच्या पृष्ठभागाची प्रतिमा करेल.
पृष्ठभाग विज्ञान प्रयोग (SSE): हा पेलोड चंद्राच्या पृष्ठभागाच्या रासायनिक रचनेचा अभ्यास करेल.
चांद्रयान-3 मोहीम 6 सप्टेंबर 2023 रोजी चंद्रावर पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. त्यानंतर लँडर आणि रोव्हर चंद्राच्या पृष्ठभागाचा शोध घेण्यासाठी अनेक आठवडे घालवतील. हे मिशन डिसेंबर २०२३ मध्ये संपेल अशी अपेक्षा आहे.
चांद्रयान-३ मोहीम भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमातील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर सॉफ्ट-लँड करणारी ही पहिली भारतीय मोहीम आहे आणि ते या प्रदेशाबद्दल मौल्यवान डेटा प्रदान करेल. हे मिशन भारताच्या अंतराळ संशोधनातील वाढत्या क्षमतेचा दाखला आहे.
भारतीय अंतराळ कार्यक्रमाचे जनक विक्रम साराभाई यांच्या नावावरून या लँडरचे नाव विक्रम असे ठेवण्यात आले आहे.
रोव्हरचे नाव प्रज्ञान आहे, ज्याचा हिंदीत अर्थ "शहाणपणा" आहे.
प्रोपल्शन मॉड्यूलचे नाव चांद्रयान-3 ऑर्बिटर आहे.
चांद्रयान-3 मोहिमेतील वैज्ञानिक पेलोड खालील गोष्टींचा अभ्यास करण्यासाठी डिझाइन केले आहेत:
चंद्राच्या पृष्ठभागाची रचना
चंद्राच्या मातीत पाण्याच्या बर्फाची उपस्थिती
चंद्राच्या प्रभावांचा इतिहास
चंद्राच्या वातावरणाची उत्क्रांती
चांद्रयान-3 मोहिमेसाठी सुमारे 1 अब्ज डॉलर खर्च अपेक्षित आहे.
ही मोहीम भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) आणि नॅशनल एरोनॉटिक्स अँड स्पेस अॅडमिनिस्ट्रेशन (NASA) यांचा संयुक्त प्रकल्प आहे.
चांद्रयान-३ मोहीम भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमातील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर सॉफ्ट-लँड करणारी ही पहिली भारतीय मोहीम आहे आणि ते या प्रदेशाबद्दल मौल्यवान डेटा प्रदान करेल. हे मिशन भारताच्या अंतराळ संशोधनातील वाढत्या क्षमतेचा दाखला आहे.
चांद्रयान-3 मोहिमेच्या यशामुळे चंद्रावर भविष्यातील भारतीय मोहिमांचा मार्ग मोकळा होईल. यामुळे भारताला जागतिक अंतराळ संशोधन समुदायातील आघाडीचा खेळाडू बनण्यास मदत होईल.
चांद्रयान-३ मोहिमेचे काही फायदे येथे आहेत:
या मोहिमेमुळे चंद्राची रचना आणि इतिहासाबद्दलची आपली समज सुधारण्यास मदत होईल.
हे अभियान चंद्रावरील पाण्याच्या बर्फासारख्या संसाधनांच्या संभाव्यतेचे मूल्यांकन करण्यास देखील मदत करेल.
मिशन भविष्यातील चंद्र शोध मोहिमांसाठी मौल्यवान डेटा प्रदान करेल.
या मोहिमेमुळे भारताच्या अंतराळ कार्यक्रमाला चालना मिळू शकेल आणि एक आघाडीचे अंतराळ देश म्हणून त्याची प्रतिष्ठा वाढेल.
चांद्रयान-3 मोहिमेने आपली चौथी कक्षा वाढवण्याची युक्ती यशस्वीरित्या पूर्ण केली आहे. हे यान आता चंद्राच्या हस्तांतरण कक्षेत आहे आणि 6 सप्टेंबर 2023 रोजी चंद्रावर पोहोचण्याच्या मार्गावर आहे.
चांद्रयान-३ मोहीम यशस्वी होईल, असा विश्वास मिशन टीमला आहे. ते चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाचे अन्वेषण करण्यासाठी आणि या रहस्यमय प्रदेशाबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी उत्सुक आहेत.